Swędzenie oczu jest uciążliwą dolegliwością wymuszającą pocieranie i drapanie ich okolic (1). Może towarzyszyć prostemu niezakaźnemu zapaleniu spojówek, które jest rozumiane jako choroba wywoływana przez rozmaite czynniki chemiczne, fizyczne lub mechaniczne (2). Co wywołuje swędzenie oczu? Czy można je skutecznie wyeliminować?

Jakie są najważniejsze przyczyny swędzenia oczu?

Kiedy mówimy, że swędzą nas oczy mamy na myśli swędzenie spojówek i powiek. Często odczuwane jest swędzenie oczu w kącikach. Nie należy traktować go jako choroby, lecz jedynie jako objaw towarzyszący alergii ocznej (1). Aż ok. 30% wszystkich alergii dotyczy gałki ocznej (3). Za alergiczne zapalenie spojówek, które powoduje swędzenie oczu odpowiadają rozmaite alergeny:

• pyłki roślin wiatropylnych;
• sierść i wydzieliny zwierząt futerkowych takich jak koty lub świnki morskie;
• kurz, roztocza, pleśnie (4).

Alergiczne swędzenie oczu – częstotliwość występowania objawów

Rodzaj alergenu stanowiącego przyczynę swędzenia oczu odpowiada za częstotliwość występowania objawu. Świąd może być:

• okresowy – w przypadku uczulenia na pyłki roślin;
• napadowy – gdy mamy do czynienia z uczuleniem na sierść zwierząt lub substancje chemiczne;
• stały – jeśli jesteśmy uczuleni na kurz, roztocza i pleśnie (1).

Jakie są rodzaje alergicznego zapalenia spojówek?

Swędzenie jest objawem alergicznego zapalenia spojówek, ale choroba występuje w kilku postaciach:

• Sezonowe zapalenie spojówek – określane jako nieżytowe, wiąże się z nadwrażliwością na pyłki traw i stanowi przyczynę swędzenia, łzawienia, a czasem także zaczerwienienia oczu. Objawy znikają wraz z zakończeniem okresu pylenia alergizujących roślin.
• Ostre alergiczne zapalenie spojówek – jego źródłem są duże ilości alergenu skoncentrowane w worku spojówkowym. Dochodzi do nagłej reakcji alergicznej z obrzękiem powiek i spojówek.
• Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek – jest efektem nadwrażliwości na różnorodne substancje takie jak środki konserwujące, antybiotyki lub inne leki, ale również kurz, pleśnie, sierść zwierząt domowych. Może wiązać się z reakcją toksyczną. Powoduje swędzenie oczu, zaczerwienienie i podrażnienie oka. Jest rzadziej spotykane niż sezonowe zapalenie spojówek. Choroba zostaje rozpoznana w 0,3-1% przypadków. Wymagana jest interwencja lekarska (2, 3)

Diagnostyka swędzenia oczu

Zdiagnozowanie alergicznego swędzenia oczu wymaga zebrania wywiadu przez lekarza. Wcześniejsze występowanie chorób alergicznych u pacjenta lub w jego rodzinie sugeruje możliwość alergii. Ważne jest, w jakich okolicznościach pojawia się swędzenie oczu w kącikach lub w obrębie całej gałki ocznej i powiek. W 90% przypadków alergiczne zapalenie spojówek przebiega równocześnie z takimi dolegliwościami jak kichanie i wodnisty katar, a także swędzenie w nosie oraz uszach (4). Dolegliwości nasilające się wiosną mogą być sygnałem uczulenia na leszczynę, olchę lub brzozę. Latem silnie alergizują pyłki traw. Jesienią w powietrzu unoszą się pyłki bylicy, komosy i zarodniki pleśni. Swędzenie o charakterze całorocznym, nasilające się w okresie grzewczym, wskazuje na alergię na kurz lub zwierzęta domowe. Skórne testy alergiczne potwierdzają lub wykluczają przypuszczenia (1). Gdy testy nie okażą się miarodajne, można wykonać jeszcze oznaczenie przeciwciał przeciw alergenom we krwi, jeśli istnieje podejrzenie, co może być przyczyną swędzenia oczu. Można również sprowokować reakcję alergiczną w spojówce poprzez bezpośrednie zakropienie oczu zawiesiną z alergenem (4).

Jak należy leczyć alergiczne swędzenie oczu?

Gdy mamy do czynienia wyłącznie z alergią spojówek, wówczas najlepszą metodą eliminowania dolegliwości jest unikanie kontaktu z alergenem i ewentualne stosowanie doustnych leków przeciwalergicznych. Z worka spojówkowego należy wypłukać substancje alergizujące przy pomocy roztworu soli fizjologicznej. Skutecznie działają krople do oczu na swędzenie będące preparatami sztucznych łez. Ważne, aby wybierać krople bez konserwantów, które mogą powodować alergie. Rekomendowane jest powstrzymanie się od pocierania oczu dłońmi, ponieważ mogą stanowić źródło bakterii. W cięższych chorobach alergicznych oczu lekarz powinien wypisać receptę na krople z lekiem przeciwalergicznym. Jeśli alergia jest dokuczliwa, powinna zostać przeprowadzona immunoterapia swoista, czyli odczulanie przeprowadzane pod ścisłą kontrolą alergologa (1, 3, 4).

1. Bogacka E. Świąd oczu Dostęp online: http://okulistyka.mp.pl/objawychoroboczu/73993,swiad-oczu Data dostępu: 13.03.2017
2. Małecka H. Zapalenie spojówek. Medycyna Rodzinna 2007;1:17-21
3. Zaleska-Żmijewska A. Objawy alergii narządu wzroku i jej leczenie. Kompendium Okulistyki 2009;2(6):2-13
4. Bogacka E. Alergiczne zapalenie spojówek Dostęp online: http://okulistyka.mp.pl/Data dostępu: 13.03.2017