Zespół suchego oka to bardzo częsta przypadłość okulistyczna, dotycząca kilkunastu procent dorosłych osób. Jest to bardzo uciążliwe zaburzenie, skutek niedostatecznego wydzielania łez lub nieprawidłowego ich składu. Niestety nie istnieją żadne formy profilaktyki wystąpienia zespołu suchego oka.

Czym jest zespół suchego oka?

Fizjologicznie spojówka i rogówka oka, czyli warstwy bezpośrednio graniczące ze światem zewnętrznym są pokryte cienką warstwą tzw. filmu łzowego. Składa się on wodnistej wydzieliny gruczołów łzowych, śluzu produkowanego przez komórki spojówki i tłuszczu wydzielanego przez gruczoły łojowe, zlokalizowane na brzegach rzęsowych powiek. Film łzowy jest rozprowadzany przy każdym mrugnięciu i zapewnia on niwelowanie tarć przy ruchach powiek, nawilżanie i oczyszczanie powierzchni oka. [1][3]

Zespół suchego oka jest efektem zbyt małego wydzielania łez lub nieprawidłowości w ich składzie. Dochodzi wówczas do łuszczenia się przesuszonego nabłonka rogówki i spojówki. Chorzy skarżą się na uczucie ciała obcego pod powieką, pieczenie i światłowstręt. W badaniu lekarz zauważa mniej lub bardziej nasilone przekrwienie gałek ocznych. [1]

Przyczyny zespołu suchego oka

Najczęstszą nieprawidłowością w składzie filmu łzowego, odpowiedzialną za wystąpienie objawów zespołu suchego oka jest niedostateczne wydzielanie wodnistej składowej z gruczołów łzowych. Jest to z reguły efekt zmian zanikowych lub bliznowatych w samym gruczole lub przewodach wydzielniczych. [1]

Bardzo często zespół suchego oka jest związany ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi u kobiet w okresie pomoenopauzalnym, dlatego też rozpoznawalność jednostki znacznie wzrasta po 50. roku życia. Towarzyszy także często reumatologicznym chorobom autoimmunologicznym, np. zespołowi Sjögrena czy twardzinie układowej czy chorobom neurologicznym, np. chorobie Parkinsona. [1][2][3][4]

Może być także efektem zabiegów laserowej korekcji wzroku (LASIK, LASEK), palenia tytoniu i stosowania niektórych leków, np. przeciwhistaminowych, przeciwarytmicznych, obniżających ciśnienie czy antykoncepcyjnych. [2]

Diagnostyka zespołu suchego oka

Rozpoznanie zespołu suchego oka opiera się przede wszystkim na dokładnym wywiadzie z pacjentem, który skarży się na przesuszenie powierzchni oka, zwłaszcza po przebudzeniu i uczucie „piasku pod powiekami”. Z drugiej strony pamiętajmy, że produkcja łez może być zachowana, ale nieprawidłowy będzie ich skład. W takiej sytuacji pacjent nie będzie się skarżył na suchość oka. [1][2][3][4]

W ocenie wydzielania łez stosuje się badanie mierzące czas przerwania filmu łzowego.  Zakrapla się wówczas oko barwnikiem fluoresceinowym i obserwuje w lampie szczelinowej, kiedy dojdzie do wyschnięcia oka i przerwania filmu łzowego na powierzchni rogówki i spojówki. Wykonuje się także tzw. próbę Schrimera. Polega ona na założeniu do worka spojówkowego specjalnych pasków bibuły i ocenie stopnia jego nawilżenia po 5 minutach. [1][2]

Kolejną metodą diagnostyczną jest próba fluoresceinowa, polegająca na podaniu kropel zawierających tą substancję i obejrzeniu powierzchni rogówki pod mikroskopem, w poszukiwaniu drobnych uszkodzeń, świadczących o jej przesuszeniu i złuszczaniu.  [1][2]

Leczenie zespołu suchego oka

Leczenie zespołu suchego oka jest wyłącznie objawowe. Stosuje się przede wszystkim preparaty nawilżające oczy, np. w postaci tzw. „sztucznych łez” wkraplanych do worka spojówkowego. Szczególnie zalecane są te niezawierające środków konserwujących. Leczenie jest wyjątkowo uciążliwe, ponieważ wymaga podawania kropel wielokrotnie w ciągu doby. Na noc zaleca się natomiast stosowanie specjalnych żelów. Niestety nie ma możliwości całkowitego wyleczenia choroby i zwykle pacjenci borykają się z problemem przesuszania oczu do końca życia. [1][2][3]

Dodatkowo należy poinformować chorego o konieczności zapobiegania nadmiernemu przesuszaniu oka, czyli np. unikaniu pomieszczeń klimatyzowanych, systematycznych przerwach w pracy przy komputerze czy podczas czytania. Ekran monitora czy książka powinny też się znajdować około 10-20 stopni poniżej oczu, aby możliwie zmniejszyć szparę powiekową i utrudniać parowanie filmu łzowego. [1]

Leczenie jest także uzależnione od choroby, która jest związana z wystąpieniem zespołu suchego oka. Jeśli np. przyczyną są choroby autoimmunologiczne, konieczne jest wdrożenie leczenia ogólnego, hamującego postęp choroby. [1]

[1] Niżankowska M.H., Podstawy okulistyki, wyd. Volumed, Wrocław, 2000

[2] http://okulistyka.mp.pl/chorobyoczu/chorobyspojowki/86727,zespol-suchego-oka – data dostępu: 18.05.2017

[3] Kastelan S. et al., Diagnostic Procedures and Management of Dry Eye, Biomed Res Int. 2013; 2013: 309723

[4] Perry H.D., Dry eye disease: pathophysiology, classification, and diagnosis., Am J Manag Care. 2008 Apr;14(3 Suppl):S79-87